ANALIZA BADAŃ WŁASNYCH - wprowadzenie

Przystępując do analizy własnych badań należałoby wiedzieć, że z każdą metodą badań którą się posługujemy związana jest określona forma analizy. Dane które zbieramy mogą mieć formę:

- danych jakościowych

- danych ilościowych

- danych mieszanych (połączenie jakościowych i ilościowych) – forma rzadziej używana.

Metody zbierania danych związanych z badaniem ilościowym to między innymi:

obserwacja
testy (typu - dokończ zadanie)
inwentarz osobowości
skala postaw
osobiste teorie
ankieta
metody epizodów
socjometria

Metody zbierania danych związanych z badaniem jakościowym to między innymi:

obserwacja jakościowa
wywiad indywidualny
analiza dokumentów

Szczegółowy opis metody analizy jakościowej i ilościowej

Badania ilościowe są to badania polegające na opisie i analizie badanych faktów, procesów i zjawisk w sposób ilościowy, czyli w postaci pewnych zapisów matematycznych, obliczeń i zestawień statystycznych. Są więc bardzo podobne do pomiaru. Różnią się jednak od niego tym, że posiadają teoretyczne uzasadnienie zamiarów podejmowania badań, że mają sformułowane cele w sposób precyzyjny, także hipotezy robocze, że mają zdefiniowane badane zjawiska i wyszczególnione zmienne i wskaźniki. Badania ilościowe posługują się również odpowiednimi narzędziami badawczymi, które wcześniej muszą zostać skonstruowane. Dysponują także uporządkowanymi zestawieniami danych i obliczeniami statystycznymi. Materiał, który gromadzą jest więc przeanalizowany statystycznie i opisany ilościowo.

Badania ilościowe stosowane są przede wszystkim do badania rzeczy, które da się zmierzyć, policzyć, dotknąć i zobaczyć. Nie jest łatwo zastosować badań ilościowych do badania rzeczywistości bardziej abstrakcyjnych, ale nie jest to niemożliwe. Abstrakcyjne są zwłaszcza pewne pojęcia określające jakieś procesy: np. proces uczenia się, także zdolności - zdolność nawiązywania bliskich kontaktów, cechy psychospołeczne, np. stopień przystosowania społecznego, czyli pojęcia związane z zachowaniem się człowieka. Aby uczynić takie pojęcia abstrakcyjne przedmiotem badań ilościowych, należy przede wszystkim dokładnie zdefiniować dane pojęcie w postaci definicji operacyjnej. W inny sposób nie jest możliwe dokonanie takiego typu badań. A są one bardzo potrzebne np. w badaniach pedagogicznych. Posłużą do zbadania cech osobowości uczniów, do zbadania wyznawanej przez nich hierarchii wartości, różnorodnych postaw, zainteresowań uczniów, czy tez atmosfery klasowej.

Elementem badań ilościowych jest pomiar. Jest to bardzo ważny element, a nawet można by rzec - istotowy, czy też konstytutywny. Dzięki pomiarowi badania ilościowe są bardzo konkretne i ścisłe. Trzeba jednak pamiętać o znaczącej różnicy jaka występuje pomiędzy tymi dwoma pojęciami.

Badania ilościowe często są pomijane w pedagogice. Nie docenia się ich ogromnej roli. Tak samo dzieje się z pomiarem. Ale prawdą jest, że nie można ich stosować jako jedyne sposoby rozwiązywania problemów związanych z podstawowymi procesami kształcenia się: procesem wychowania i edukacji. Liczne kwestie związane z pedagogiką pozostają poza zasięgiem pomiaru i badań ilościowych. Są to zwłaszcza zagadnienia dotyczące wartości i ideałów, wzorców wychowawczych. Odwołujemy się w nich raczej do poszukiwań natury filozoficznej, moralnej czy religijnej, a nie empirycznej, czyli ilościowej.

Badania ilościowe mają więc pewne ramy, poza które nie wychodzą. Są to pewne ich ograniczenia i niedoskonałości. Jak wszystkie badania, także i te ilościowe nie są bezbłędne. Osiągają co prawda duży stopień prawdopodobieństwa, ale nie zyskują stuprocentowej pewności. Im większy stopień tego prawdopodobieństwa, tym większa ich rzetelność i trafność. Badania ilościowe i pomiar stosowane w naukach ścisłych mają większą szansę na ową bezbłędność. Jednak w przypadku badań prowadzonych w naukach pedagogicznych, czy socjologicznych, nie można wyeliminować wielu błędów i niedociągnięć tego rodzaju badań. Nie jest to powód, by z nich rezygnować. Ale należy nieustannie być świadomym owych ograniczeń. Ograniczenia te związane są z brakiem szerszego pola, kontekstu badanych zjawisk. Jest spowodowany również niedostateczną interpretacją uzyskanych w trakcie badań wyników lub też zbyt pochopnym wyciąganiem wniosków. Błędy wkradają się także z powodu źle skonstruowanych technik czy tez narzędzi badawczych. I wreszcie mogą wynikać z braku rzetelnej i dokładnej obserwacji, co spowodowane jest ludzkimi ograniczeniami.

Badania jakościowe są to badania, które polegają przede wszystkim na analizowaniu badanych zjawisk w celu wyodrębnienia w nich części składowych i wykryciu zależności i związków jakie zachodzą między tymi składowymi. Polegają również na opisywaniu całej struktury badanego zjawiska oraz na interpretacji i wyjaśnianiu ich sensu i funkcji. Za ich pomocą dokonuje się jakościowe opisywanie i analizowanie zjawisk i procesów, ogółem: badanych rzeczywistości. Brak jest w tych badaniach wszelkich pomiarów, a pojawiające się liczby, obliczenia statystyczne czy zestawiania liczbowe nie mają charakteru złożonego czy skomplikowanego. Stanowią one uzupełnienie dla badań ilościowych. Opisywane zjawiska są przedstawiane w formie narracyjnej. Zawierają opis i interpretację jakichś procesów czy ciągu zdarzeń. Często opierają się na subiektywnych doświadczeniach, intuicji osób biorących w nich udział: badanych i badaczy.

Do rodzajów badań jakościowych zaliczamy badania: etnograficzne, antropologiczne, alternatywne, terenowe, ekologiczne.

Ponieważ badania jakościowe stoją jak gdyby w opozycji do badań ilościowych, które są bardziej obiektywne, badania jakościowe nazywa się często "miękkimi". Nazwa ta odnosi się głównie do stosowanych przez te badania metod i technik badawczych, które nie mają sztywnego charakteru, nie tworzą pewnych struktur. Ich celem nie jest bowiem wyłuszczenie powiązań przyczynowo - skutkowych, jak w badaniach ilościowych, ale celem jest zrozumienie badanych zjawisk i dokonanie ich interpretacji.

W badaniach jakościowych uwzględnia się szerszy kontekst sytuacyjny badanych zjawisk i dokonuje się jego analizy. Chodzi tu o takie współwystępujące zjawiska, fakty, czy procesy, które nadają badanemu zjawisku właściwego sensu i pozwalają go lepiej zrozumieć i zbadać. Celem poznawania tego szerszego kontekstu badanych zjawisk jest przyjrzenie się tym zjawiskom w ich naturalnych warunkach i zaobserwowanie ich rozwoju. Dzięki temu badacz może zobaczyć badany proces czy zjawisko w jego autentyczności, plastyczności i złożoności. Badania jakościowe opierają się w dużej mierze na obserwacji. Sama zaś nadbudowa teoretyczna może powstać dopiero w trakcie badania, albo nawet po ich ukończeniu. Teoria jest jakby w drugiej kolejności i jest ona przystosowywana do wyników przeprowadzonych wcześniej obserwacji. Badania jakościowe nie wymagają, tak jak badania jakościowe wymagały, wcześniejszego teoretycznego uzasadnienia.

Teoria nie dyktuje tu kierunku w jakim powinno się pójść z badaniami, ale jest ona raczej traktowana jako pomoc do interpretowania już przeprowadzonych badań. Mamy więc tu do czynienia z bezpośrednim i konkretnym doświadczeniem badacza, na podstawie którego tworzy się teorie. Teoria stanowi więc ostatnią fazę badań, jest jakby ich uwieńczeniem, nie zaś uzasadnieniem czy też ukazaniem kierunku.

Aby lepiej przyjrzeć się badanemu zjawisku, procesowi czy też osobie, w badaniach jakościowych nie zaleca się żadnej strukturalizacji przed podjęciem badań. Chodzi o to by nie zawężać a poszerzać perspektywę badawczą. W tym celu nie formułuje się żadnych wcześniejszych hipotez roboczych, ani nie konkretyzuje się celów badawczych. Po prostu się obserwuje. Brak jest więc w badaniach jakościowych wszelkiej nadbudowy teoretycznej przed podjęciem badań. Język, który jest tu używany nie jest językiem sformalizowanym.

W badaniach ilościowych nie przywiązywało się zbyt wielkiej wagi do osoby badacza. Inaczej jest w badaniach jakościowych. Badacz odgrywa tu bardzo ważną rolę w zdobywaniu rzetelnych informacji. Ale oprócz badacza istotni są również badani. Osoby badane dostarczają bowiem badaczowi informacji. Zauważyć więc należy, że w badaniach jakościowych docenia się zarówno osoby badane jak i badające. Dzięki tym osobom możliwa jest faza gromadzenia materiałów badawczych, niezbędna do dalszego opracowania danych. Osoby prowadzące badania, chcąc uzyskać jak najbardziej autentyczne i szczere informacje od osób badanych, powinny zbudować

z tymi osobami bliską, życzliwą relację, opartą na zaufaniu i chęci współpracy. Nie chodzi przy tym o to, by którakolwiek ze stron czuła się mniej wiedząca, czy też gorsza, ale taki kontakt międzyosobowy ma prowadzić do wzajemnego ubogacania się równych sobie partnerów. Taki kontakt osiąga się w klimacie bezpieczeństwa i zaufania. Umożliwia on zebranie rzetelnych informacji na interesujący badacza temat.

Ilościowe czy jakościowe?

Badania uzyskują większą wiarygodność, gdy zjawiska są badane z wielu stron,

za pomocą różnych metod, różnych technik badawczych i różnymi narzędziami. Dlatego też wysuwa się twierdzenie, aby zawsze badania ilościowe weryfikować wynikami podejścia jakościowego. W ten sposób badania jakościowe mogą stanowić wspaniałe dopełnienie dla badań ilościowych. W badaniach pedagogicznych występuje niekiedy pokusa by zrezygnować z badań jakościowych i zadowolić się tymi ilościowymi. Jednak tylko stosowanie obu metod łącznie daje najlepsze efekty. Badania ilościowe wysuwają pewne wskaźniki i zmienne, dokonują ilościowego opisu i analizy, jednak pełniejsze zrozumienie tych wskaźników i zmiennych daje dopiero analiza jakościowa. Badania jakościowe wchodzą bardziej w głąb omawianego zjawiska.

Szczególnym rodzajem badań wymagającym zarówno podejścia jakościowego i ilościowego jest eksperyment pedagogiczny. Wprowadzenie pewnych zmiennych niezależnych, które przybierają najczęściej formę jakichś oddziaływań wychowawczych, wymaga bardzo dokładnego opisania jakościowego i dokonanie jakościowej analizy. Samo schematyczne przedstawienie zmiennych i ich opis ilościowy, nie wystarcza. Analiza statystyczna nie jest w stanie odpowiedzieć nam na pytanie: jakie zmiany zaistniały, dokonały się w grupie po wprowadzeniu zmiennych, i co tak naprawdę potwierdzają te zmienne niezależne.

Również badanie poprzez stosowanie skal ocen wymaga połączonych badań ilościowych i jakościowych. Badania jakościowe dostarczają niezbędnego opisu i analizy jakościowej przez co pogłębiają rozumienie wyników uzyskanych na drodze badania ilościowego. Dzięki skalom ocen otrzymujemy materiał, do którego możemy zastosować obliczenia statystyczne. Aby jednak lepiej zrozumieć wypowiedzi badanych osób, którym zaproponowano skale ocen, należy dokonać jakościowej analizy udzielonych odpowiedzi.

Wzajemne się uzupełnianie metod jakościowych i ilościowych w pedagogice jest konieczne ze względu na złożoność jej przedmiotu badawczego, jakim jest proces wychowania i edukacji, i wszystko co się z tym tematem wiąże. Trzeba jednak pamiętać, że poszczególne nauki wymagają stosowania bardziej jednego lub drugiego sposobu postępowania badawczego, natomiast obu łącznie potrzebują do uzyskania bardziej rzetelnych informacji, czy tez do weryfikacji uzyskanych wyników za pomocą jednej metody przez drugą metodę. W zależności od przedmiotu badań, od cech, którym się przyglądamy, stosujemy jako podstawowe badania jakościowe lub ilościowe. Pośród tych cech będą takie, które najlepiej zbadać stosując metody połączone. Takich cech jest z pewnością najwięcej. Należy więc jeszcze raz podkreślić i docenić komplementarność obu podejść. W pedagogice widać wyraźnie, że stosowanie jednych bez drugich nie przynosi wiarygodnych wyników. Badania jakościowe i ilościowe są wymogiem naukowego rozwoju pedagogiki i wielu innych dyscyplin. Trzeba podkreślać wciąż ich równorzędność, a nawet, na gruncie pedagogiki, należy docenić szczególnie badania jakościowe. Przez długie lata były one bowiem pomijane i uważane za nienaukowe, ponieważ są mniej ścisłe. Aby je zrehabilitować potrzeba nieustannie wprowadzać je do swoich poczynań badawczych, obok stosowania metod ilościowych. Wykorzystanie badań jakościowych wymaga jednak odpowiednich warunków. Badania te nie są również pozbawione błędów i ograniczeń. Pierwsze ograniczenie wypływa z nieprawidłowej postawy badacza i polega na nieumiejętnym nawiązaniu kontaktów z osobami badanymi. Skutkuje to brakiem otwartości, brakiem szczerości, naturalności i autentyczności, co w efekcie daje zafałszowane, bądź nieprawdziwe informacje. Kolejnym błędem popełnianym w badaniach jakościowych jest zbyt pobieżne wysunięcie wyników badań, bez wniknięcia w ich głębszą analizę, bez dokładniejszej interpretacji, bądź też dokonanie błędnej ich interpretacji. Następnym niedomaganiem metody jakościowej jest zbyt mała liczba przebadanych przypadków. Jest to często dyktowane tym, że badania jakościowe z reguły są pracochłonne i czasochłonne. Nie powinno to jednak stanowić przeszkody dla kogoś, komu rzeczywiście zależy na uzyskaniu autentycznych wyników. Kolejnym błędem, przynoszącym często szkody moralne i zamykającym drogę do ponownego skorzystania z pomocy innych osób, jest nadużywanie zaufania wobec badanych. Ostatnim, niemniej jednak bardzo poważnym błędem popełnianym w stosowaniu metody jakościowej jest tendencyjność podczas gromadzenia materiału badawczego. Owa tendencyjność przejawia się w zbytnim koncentrowaniu się na tych faktach, które stanowią potwierdzenie zajmowanego już wcześniej przez badacza stanowiska. Takie podejście do badań uniemożliwia uchwycenie rzeczywistego, realnego stanu rzeczy. Jest tylko utwierdzaniem siebie samego w tym, co do tej pory uważaliśmy. Nie jest to już jednak rzetelne badanie naukowe.

Źródło: http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/pedagogika/15382-metody_bada%C5%84_pedagogicznych.html